Ақмолалық криминалистер геномдық сәйкестендіру туралы айтып берді, – деп хабарлайды Polisia.kz.
2023 жылғы 1 қаңтардан бастап “Дактилоскопиялық және геномдық тіркеу туралы” Заң қолданысқа енгізіледі, онда дактилоскопиялық, геномдық ақпаратты жинау, өңдеу және қорғау көзделеді.Оның өзектілігі, ең алдымен қауіпсіздік мәселелерімен негізделген. Тиісті деректер базасында дактилоскопиялық және геномдық ақпараттың болуы құрбандарды сәйкестендіруге, сондай-ақ хабар-ошарсыз кеткен және танылмаған мәйіттердің тізімін қысқартуға мүмкіндік береді.
Ақмола облысының Полиция департаменті Жедел-криминалистикалық басқармасының аға криминалисі, аға лейтенант Зарина Жұманбек геномдық ақпарат дегеніміз не екенін айтты. Біріншіден, бұл адамның дезоксирибонуклеин қышқылының (ДНҚ) белгілі бір фрагменттері туралы әріптер мен сандардың тіркесімі түрінде қатаң белгіленген ережелерге сәйкес кодталған таңбалар жиынтығы.
Ішкі істер органдарында қылмыстың жекелеген түрлері үшін сотталған және тергеу әрекеттері барысында биологиялық материалы алынатын анықталмаған адамдардың, сондай-ақ танылмаған мәйіттердің ДНҚ-деректерін жинау бойынша геномдық есеп жүргізіледі.
Хабар-ошарсыз кеткен азаматтардың туыстары жазбаша келісіммен геномдық ақпаратты ерікті негізде бере алады.
Бұл ақпаратты жинау ІІО-на ДНҚ зертханаларының, Әділет министрлігінің Сот және сот-медициналық сараптама органдарының қатысуымен жүктеледі.
Жедел-криминалистикалық басқарма қызметкерінің айтуынша, іріктеу процесі биологиялық материал алу арқылы жүзеге асырылады.
Геномдық тіркеуге:
– тізбесі дактилоскопиялық және геномдық тіркеуді жүргізу қағидаларында айқындалған қылмыстық құқық бұзушылықтар жасағаны үшін сотталған адамдар;
-биологиялық материалы ашылмаған ауыр немесе аса ауыр қылмыстық құқық бұзушылықтар бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру барысында алынған анықталмаған адамдар, сондай-ақ жыныстық қолсұғылмаушылыққа және жеке адамның жыныстық бостандығына қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардың барлық санаттары;
– хабар-ошарсыз кеткен азаматтардың биологиялық туыстары, бірінші кезекте, ата-аналары (ата-анасы) және (немесе) балалары (баласы), ал олар болмаған кезде туыстық дәрежесіне қарай басқа биологиялық туыстары;
– белгісіз мәйіттер жатады.
– Геномдық есепті жүргізу қазірдің өзінде жемісті нәтижелер беруде. Мысалы, Ақмола облысының аумағында геномдық сараптаманың оң нәтижелері бар. Атап айтқанда, Бұланды ауданындағы азаматша А.-ның мәйітін анықтау фактісі бойынша оқиға болған жерді тексеру барысында криминалист маман түрлі беттерден қоңыр түсті заттарды, сондай-ақ күдікті К.-ның жеке заттарын алды. Тағы бір факт Атбасар ауданында анықталды, онда жаңа туған баланың денесі табылды және геномдық сараптама арқылы оң нәтиже алынды, яғни биологиялық ана анықталды – деп қорытындылады аға лейтенант Зарина Жұманбек.
Айта кету керек, мұндай мысалдар іс жүзінде көп. Біз 150 жыл бұрын ДНҚ-ны түсіну тұрғысынан үлкен жол жасадық. Бірақ әлі көп нәрсені үйрену керек. Барлық тіршілік иелерінің ДНҚ-ны толық түсіну бір күнде аштық, эпидемия және климаттың өзгеруі сияқты мәселелерді шешуге ықпал етуі мүмкін. Ақмола облысы ПД Жедел-криминалистикалық басқармасында атап өткендей, зерттеулердің әлеуеті шексіз және өте қызықты.
ДНҚ-ны 1869 жылы швейцариялық зерттеуші Фридрих Мишер ашты, ол бастапқыда лимфоидты жасушалардың (лейкоциттердің) құрамын зерттеуге тырысты. Оның орнына ол жасуша ядросынан нуклеин (байланысқан ақуыздары бар ДНҚ) деп атаған жаңа молекуланы оқшаулады.
Мишер ДНҚ-ны жеке молекула ретінде бірінші болып анықтағанмен, бірнеше басқа зерттеушілер мен ғалымдар ДНҚ-ны біз білетін формада түсінуге өз үлестерін қосты. Тек 1940 жылдардың басында генетикалық мұрагерліктегі ДНҚ-ның рөлі зерттеле бастады және түсініле бастады.
ДНҚ – бұл әр тірі организмде болатын өзін-өзі көбейтетін материал. Қарапайым сөзбен айтқанда, бұл барлық генетикалық ақпараттың тасымалдаушысы. Онда ағзаның дамуы, өсуі, көбеюі үшін қажетті нұсқаулар бар. Бұл генетикалық “кодты” қамтитын бір ұзын молекула. Бұл “код” біздің дамуымыздың бастапқы нүктесі болып табылады, бірақ біздің өмір салтымыз, қоршаған орта және тамақтану сияқты сыртқы факторлардың әсері адамды қалыптастырады. Ғылымда озық әдістерді, соның ішінде зерттеулерді ашу қылмыспен күресте белсенді қолданылады.
